Πότε ένα επάγγελμα γίνεται μαρτύριο;

Ένα επάγγελμα γίνεται μαρτύριο όταν παύει να εξυπηρετεί βασικές ψυχολογικές ανάγκες: 

Ένα επάγγελμα γίνεται μαρτύριο όταν παύει να εξυπηρετεί βασικές ψυχολογικές ανάγκες: νόημα, αναγνώριση, εξέλιξη, σχέσεις, αυτονομία. 

Αντί να ενεργοποιεί τη δημιουργικότητα, ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα, και μάλιστα στο επίπεδο "fight or flight", μόνο που δεν μπορείς να φύγεις, γιατί έχεις δόσεις. 

Αν ταυτίζεσαι, μην ανησυχείς. 

Δεν είσαι μόνος/η σου. Απλώς είσαι άνθρωπος — κι αυτό είναι ενθαρρυντικό. Γιατί ακόμα κι αν έχεις κολλήσει, μπορείς πάντα να ξεκολλήσεις (ή έστω να ζητήσεις άδεια). 

Στην ψυχολογία της εργασίας, ένα επάγγελμα μετατρέπεται σε μαρτύριο όχι απαραιτήτως όταν κουράζει, αλλά όταν αρχίζει να στραγγίζει την ψυχή, όπως το σφουγγάρι την τελευταία σταγόνα νεροχύτη. 

Εν ολίγοις, όταν ο άνθρωπος πηγαίνει για δουλειά με το ίδιο κέφι που πηγαίνει κάποιος για σφράγισμα σε δημόσια υπηρεσία, τότε ναι, έχουμε πρόβλημα. 

1. Έλλειψη νοήματος (ή αλλιώς "και γιατί το κάνω όλο αυτό;") Όταν η εργασία αποσυνδέεται από τον εσωτερικό πυρήνα αξιών και ενδιαφερόντων του ατόμου, το άτομο αρχίζει να νιώθει σαν μηχανή Nespresso χωρίς κάψουλες: λειτουργική, αλλά αχρείαστη. Το επάγγελμα γίνεται αγγαρεία. Η ψυχή, ναι, αυτή η ευαίσθητη ύφανση ψυχοσωματικής ισορροπίας, αναζητά σκοπό. Αν δεν τον βρει, ψάχνει για δικηγόρο. 

2. Τοξικότητα περιβάλλοντος (ή αλλιώς "Γραφείο Game of Thrones") 

Ο ψυχολόγος τα λέει απλά: οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι το 60% της επαγγελματικής ικανοποίησης. Αν το γραφείο θυμίζει οικογενειακό τραπέζι με συγγενείς που έχουν να μιλήσουν από το '98, τότε μάλλον δεν πάμε καλά. Όταν οι συνάδελφοι λειτουργούν περισσότερο ως ανταγωνιστές σε ριάλιτι παρά ως ομάδα, η ψυχική αντοχή αρχίζει να λιγοστεύει πιο γρήγορα κι από τα αποθέματα σοκολάτας σε περίοδο προεμμηνόρροιας. 

3. Χρόνιο στρες και εξουθένωση (burnout) Ο όρος "burnout" είναι ο επιστημονικός τρόπος να πεις "αισθάνομαι σαν τοστ που το άφησαν πολύ στην τοστιέρα". Δεν είναι μόνο η κόπωση· είναι η αποστασιοποίηση, η απάθεια, η αίσθηση πως ό,τι κι αν κάνεις είναι λίγο, άχρηστο ή απλά… μη ανταποδοτικό. Όταν πια δεν υπάρχει ούτε η ελπίδα του Σαββατοκύριακου (γιατί δουλεύεις και τότε), έχεις περάσει στην κόλαση της καθημερινότητας με τσιτάτα τύπου "δουλεύουμε για να ζούμε" που πια ακούγονται ειρωνικά. 

4. Αναντιστοιχία δεξιοτήτων – καθηκόντων (ή αλλιώς "εγώ για άλλα πήγα") Αν έχεις σπουδάσει μουσική και σου δίνουν να καταχωρείς τιμολόγια οκτώ ώρες τη μέρα, αρχίζεις να ακούς πιάνα εκεί που δεν υπάρχουν. Αυτό το φαινόμενο, που ονομάζουμε «γνωστική ασυμφωνία», μπορεί να οδηγήσει σε υπαρξιακή κρίση ή σε αποδράσεις στο Instagram όπου φαντασιώνεσαι επαγγελματικές ζωές σε τροπικά νησιά. 

Για να ξεπεράσεις ένα επάγγελμα-μαρτύριο χωρίς να παραιτηθεί πρώτα το ανοσοποιητικό σου. 

 1. Διευκρίνισε τι ακριβώς σε "μαρτυρά" 

Μην πεις απλά «δεν την παλεύω». 

Αναρωτήσου με ειλικρίνεια: Είναι οι άνθρωποι; Είναι η φύση της δουλειάς; Είναι η πίεση χρόνου; Είναι που δεν έχεις προοπτική; Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν παραμένει θολό, όπως το outlook της Δευτέρας πρωί. 

 2. Δούλεψε με αυτό που έχεις (αλλά μην μείνεις κολλημένος σε αυτό) 

Αν δεν μπορείς να φύγεις άμεσα (οικονομικοί λόγοι, οικογενειακές ανάγκες), αναζήτησε "μικρές νίκες": Βρες κάτι που σου δίνει χαρά: ένα πρότζεκτ, μια επαφή, ένα στοιχείο που σου επιτρέπει να εκφραστείς. Διεκδίκησε λίγο περισσότερο έλεγχο: έναν διαφορετικό ρόλο, λίγη αυτονομία, μια αλλαγή ωραρίου. Αυτό δεν αλλάζει όλο το σκηνικό, αλλά χαλαρώνει λίγο τη θηλιά. 

 3. Αποκατάστησε την ψυχολογική σου "πυξίδα" 

Ένα επάγγελμα που σε καταρρακώνει, θολώνει και την εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου. 

Υπενθύμισε στον εαυτό σου: 

Τι ικανότητες έχεις. 

Ποια πράγματα σε γεμίζουν. 

Τι σου άρεσε κάποτε να κάνεις. 

Ενίσχυσε την επαγγελματική αυτοεκτίμηση, αλλιώς θα σε πείσει το μαρτύριο πως «δεν είσαι για κάτι καλύτερο» (και δεν θα έχει και άδικο, αν το πιστέψεις). 

 4. Φτιάξε ένα σχέδιο διαφυγής (ναι, σαν κατάδικος, αλλά με excel) 

Αν η δουλειά σου είναι αδιέξοδη, χρειάζεται σχέδιο Β. 

Ξεκίνα με μικρά βήματα: Μάθε κάτι καινούργιο (σεμινάρια, e-learning, πρακτική γνώση). Επέκτεινε το δίκτυό σου. Μίλα με ανθρώπους, δες τι κάνουν άλλοι. Φτιάξε ένα portfolio ή ανανέωσε το βιογραφικό. Το μαρτύριο γίνεται πιο υποφερτό όταν ξέρεις ότι κάποια στιγμή θα τελειώσει. 

 5. Μίλα! (ή αλλιώς: "δε σώζει η σιωπή") 

Το μοίρασμα με ανθρώπους που εμπιστεύεσαι μπορεί να προσφέρει: 

Κατανόηση Εναλλακτικές οπτικές Ίσως και ευκαιρίες! 

Αν η πίεση είναι έντονη και χρόνια, συμβουλευτική υποστήριξη από ψυχολόγο μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά. Όχι, δεν είναι πολυτέλεια. Είναι συντήρηση μηχανής πριν σκάσει ο κινητήρας. 

 6. Βρες δημιουργική διέξοδο έξω από τη δουλειά 

Αν η εργασία είναι χωνί ενέργειας, πρέπει να βρεις κάπου να ξαναγεμίσεις. Χόμπι, τέχνη, κίνηση, εθελοντισμός — κάτι που σου θυμίζει ποιος είσαι εκτός του ρόλου του εργαζόμενου. Σκέψου το σαν «αντίδοτο στην επαγγελματική τοξικότητα». 

 7. Αν χρειαστεί: φύγε 

Όταν όλα τα παραπάνω εξαντληθούν και νιώθεις πως χάνεις την υγεία, την αξιοπρέπεια ή την ταυτότητά σου, τότε το επάγγελμα δεν είναι απλώς μαρτύριο — είναι αυτοακύρωση. 

Και η έξοδος, ακόμα κι αν είναι δύσκολη, είναι πράξη αυτοσεβασμού. 

Ένας σοφός είπε πως "δουλειά χωρίς νόημα είναι σαν τσιγάρο χωρίς φωτιά – γεμίζεις στόμα, αλλά όχι ψυχή." 

Αν δεν μπορείς να αλλάξεις τη δουλειά σου, άλλαξε τον τρόπο που τη βλέπεις. 

Αν δεν μπορείς να αλλάξεις ούτε αυτό, τότε… άλλαξε δρόμο. 

Με χιούμορ, με ρεαλισμό και με πίστη πως δεν γεννήθηκες για να υπομένεις, αλλά για να υπάρχεις.