Κλήδονας

2018-06-26

Το έθιμο και η γιορτή του ΚΛΗΔΟΝΑ στις γειτονιές της Ελλάδας... Reportage Ζώης Τριανταφύλλου Σφακιανάκης

Βουκολιές Χανίων Κρήτη
Βουκολιές Χανίων Κρήτη

Ο Κλήδονας είναι λαϊκό έθιμο που επιβιώνει από την αρχαιότητα και τελείται στις 23 Ιουνίου (παραμονή της εορτής του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου).

Από άκρη σε άκρη σε πολλές γειτονιές της Ελλάδας ακόμα και στο κέντρο της Αθήνας γιορτάζεται το έθιμο αυτό με μουσική και χορό φωτιές και το αμίλητο νερό.

Το έθιμο έχει τις ρίζες του στους ειδωλολατρικούς χρόνους (μαντεία) αλλά έχει διαμορφωθεί και από τις κατά τόπους Λαϊκές παραδόσεις .

Στην επoχή του Ομήρου, χρησιμοποιούσαν τη μαγεία του Κλήδονα για να μαντέψουν τα μελλούμενα.   

Στα χρόνια του Βυζαντίου συναντάμε το έθιμο σαν λατρεία του Ήλιου. Φωτιές ανάβονται και ο λαός πηδά πάνω από αυτές για να εξαγνίσει το κακό, όπως και σήμερα. Με τα χρόνια ο Κλήδονας χάνει το χαρακτήρα της γενικής μαντικής και περιορίζεται στους ερωτικούς χρησμούς. Η θεά Κλήδονα αποσύρεται σιωπηλά και δίνει τη θέση της στον Αϊ Γιάννη, του οποίου τη χάρη επικαλείται ο λαός. 

Παραστάσεις του κλήδονα που σώζονται μέχρι σήμερα.
Παραστάσεις του κλήδονα που σώζονται μέχρι σήμερα.

Η ονομασία κλήδονας προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «κλήω» που σημαίνει «καλώ κάποιον με ευχάριστους ήχους».

Η λέξη «ο κλήδονας» παράγεται από την αρχαία λέξη «η κληδών», η οποία αναφέρεται στον Παυσανία (Βοιωτικά), Όμηρο κ.α.

Κληδών ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, το μαντικό σημάδι και κατ' επέκταση το άκουσμα του οιωνού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.

 Το «αμίλητο νερό».  

Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού 23 Ιουνίου, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια της γειτονιάς, αναθέτουν σε κάποια ή σε κάποιες από αυτές να φέρουν από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό».

Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, την υδροφόρο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο (μήλο πράσινο ή κόκκινο, κόσμημα, κλειδί κ.α.), το λεγόμενο ριζικάρι. 

Κατά την μεταφορά του νερού τα κορίτσια δεν πρέπει να μιλήσουν η να γελάσουν...
Κατά την μεταφορά του νερού τα κορίτσια δεν πρέπει να μιλήσουν η να γελάσουν...

Στη συνέχεια το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά με ένα κορδόνι («κλειδώνεται») και τοποθετείται σε ταράτσα ή άλλο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων. Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΗΔΟΝΑ 

Κλειδώνουμε τον κλήδονα μ' ένα μικιό κλειδάκι
κι απόης τον αφήνουμε έξω στο φεγγαράκι 

Σήμερα που 'ναι τα' Αι Γιαννιού του Θιου ζητώ μια χάρη
του χρόνου σαν και σήμερα να γίνουμε ζευγάρι

Σήμερα που 'ναι τα Αι Γιαννιού βάλε αρχή κερά μου
του χρόνου σαν και σήμερα να σ' έχω αγκαλιά μου

Ρίχνοντας το ριζικάρι ...
Ρίχνοντας το ριζικάρι ...

Στο όνομα σου ορκίζομαι στο κλήδονα επάνω
αν δεν σε κάνω ταίρι μου καλιά 'χω να πεθάνω

Μήλο 'βαλα στον κλήδωνα κι είναι και μυρωδάτο
Κι αν δεν σε πάρω θα γενεί ο κόσμος άνω κάτω.

Και στο κέντρο της Αθήνας

O Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του δήμου Αθηναίων, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ», η Α΄ Δημοτική Κοινότητα δήμου Αθηναίων, η επιτροπή Γονέων και Κηδεμόνων του 3ου Παιδικού Σταθμού δήμου Αθηναίων, ο Σύλλογος Φιλωτιτών Νάξου και ο Σύλλογος Καταστηματαρχών Ψυρρή «Η Παλιά πόλη» διοργανώνουν εκδήλωση για τον εορτασμό του Κλήδονα και του θερινού ηλιοστασίου.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 23 Ιουνίου στις 20:00 στην πλατεία Ελευθερίας (Κουμουνδούρου), παραμονή του Αϊ-Γιαννιού του Κληδονάρη.

Το παράδοξο του καιρού δεν επέτρεψε φέτος να ολοκληρωθεί ο εορτασμός στην Αθήνα .

Ωστόσο θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω τις ετοιμασίες που είχαν γίνει καθώς και τα κεράσματα από τους χορηγούς της εκδήλωσης .

 Το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής του δήμου Αθηναίων και το σχήμα του Ιουλιανού Κοττάκη "Παραδοσιακά Τσαμπουνοτούμπακα". 

Χορηγοί της εκδήλωσης:
Ξενοδοχείο «Ευριπίδης», «Τα Καραμανλίδικα του Φάνη» μεζετζίδικο, BoutiqueAthens, "CityCircus", "LiveinAthens", παραδοσιακά τυριά «Η στρούγκα του Μωριά», «Το Κομπολόι του Ψυρρή», εστιατόριο «Εν Ιορδάνη», «Στυλ και Καφέ», κρητικά προϊόντα «Ο Σύντεκνος», «BeerTime», αρτοποιείο Αποστόλη Βενέτη, «Το σερμπετόσπιτο της Νάνσυ», εστιατόριο «Κορρές», εκδόσεις της «Εστίας», «Stormy weather» Ηλίας Βλαχάκης, Αγροτικός Ανθοπαραγωγικός Συνεταιρισμός Αθηνών «Ανθαγορά Αθηνών», Designature.  

Από το έθιμο αμίλητο νερό
Από το έθιμο αμίλητο νερό
Βουκολιές Χανίων Κρήτη
Βουκολιές Χανίων Κρήτη
Από το έθιμο αμίλητο νερό
Από το έθιμο αμίλητο νερό
Βουκολιές Χανίων Κρήτη
Βουκολιές Χανίων Κρήτη

Ευχαριστούμε για την παραχώρηση φωτογραφιών του άρθρου τους : 

Κυρία Καλλιόπη Λιολάκη και Κωνσταντίνο Γλεντουσάκη (φωτογράφο)

Ευχαριστούμε που μας επιλέξατε για την ενημέρωση σας

e-la-theatro.gr

Υπερήφανος χορηγός επικοινωνίας

Για το e-la-theatro στο Facebook πατήστε ΕΔΩ   

Ζώης Τριανταφύλλου Σφακιανάκης

Θεατρικός Συντάκτης

Κανένας δε γεννιέται με Manual οδηγίες χρήσεως. Ο άνθρωπος δημιουργείται μέρα με την μέρα . Όταν στις εργοστασιακές μου ρυθμίσεις προστέθηκε τοΘέατρο και η Ψυχολογία άρχισα να λειτουργώ ως καθρέφτης . Αγαπώ την μοναδικότητα του ανθρώπου και το πάθος του για ζωή. Από τον Θέσπι και τον πρώτο υποκριτή, το μαγικό <ΑΝ> του Στανισλάφσκι και μέχρι τις μέρες μας ...το θέατρο εξελίσσεται παράλληλα με τον άνθρωπο .

Κι αυτός ο άνθρωπος είσαι ΕΣΥ

Δημοφιλέστερα στο e-latheatro.gr